Η εμμονή μας με τη νεότητα

• Η αποδοχή της φθοράς σε ένα προηγούμενα νεανικό σώμα είναι πολύ δύσκολη και επώδυνη
• Σημασία δεν έχει να δείχνουμε νεότεροι αλλά να νιώθουμε νεότεροι. Ο άνθρωπος που νιώθει νεότερος υιοθετεί πιο υγιείς συνήθειες ζωής και όχι μόνο.
• Αισθάνεται πραγματικά νέος εκείνος που δεν παύει να προκαλεί τον εαυτό του, να δοκιμάζει νέες εμπειρίες, να μαθαίνει νέες γνώσεις, να αναπτύσει καινούριες δεξιότητες.

Η γήρανση μας φέρνει πιο κοντά στο θάνατο. Είναι εντελώς φυσιολογικό για τον άνθρωπο να αντιστέκεται σθεναρά στο αναπόφευκτο τέλος, γιατί αν δεν το έκανε ενστικτωδώς, τότε το ανθρώπινο είδος θα είχε εξαλειφθεί προ πολλού από τη φυσική επιλογή. Η δε αποδοχή της ηλικίας μας, καθώς περνάνε τα χρόνια, μας φέρνει ψυχολογικά πιο κοντά στη λήξη της δικής μας, μίας και μοναδικής και μάλλον μικρής σε διάρκεια, ζωής. Είναι επόμενο να θέλουμε να παραμένουμε νέοι, γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος να επιτρέπουμε στους εαυτούς μας την αίσθηση ότι έχουμε περισσότερο χρόνο.

Ιδιαίτερα στις πρώτες δεκαετίες της ζωής μας και ενώ βρισκόμαστε πολύ απασχολημένοι με την προσπάθειά μας να κερδίσουμε αυτονομία και να χτίσουμε τη συνέχειά μας, το τελευταίο πράγμα που θέλουμε να σκεφτόμαστε είναι ότι θα μεγαλώσουμε. Ταυτόχρονα, όμως, εισερχόμαστε σε έναν παράδοξο, φαύλο κύκλο διαρκείας. Όσο ακόμη είμαστε νέοι και υγιείς, αποφεύγουμε να αναγνωρίζουμε τα όριά μας και τείνουμε να παραμελούμε τον οργανισμό μας. Αυτό εξηγεί, εξάλλου, αρκετές συμπεριφορές της νιότης που θεωρούνται «αυτοκαταστροφικές».

Ωστόσο, η συνεχιζόμενη άρνησή μας να συμφιλιωθούμε με την αλλαγή που συμβαίνει στο σώμα μας στην πρόοδο του χρόνου, μας κάνει ολοένα και περισσότερο ευάλωτους στην επερχόμενη φθορά. Για παράδειγμα, επιμένουμε να αγνοούμε τις συστάσεις των επιστημόνων για προληπτικούς ελέγχους υγείας, ή για τη συνετή κατανάλωση αλκοοόλ, κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένων τροφίμων κ.ο.κ. Οι έρευνες δείχνουν ότι η αντίστασή μας είναι συνήθως τόσο ισχυρή που οι απόπειρες να υπερνικάται μέσω προγραμμάτων ενημέρωσης, οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερη άρνηση. Μια ακραία, αλλά όχι σπάνια, εκδοχή αυτής της άρνησης είναι το σύνδρομο Peter Pan, που αφορά σε εκείνους τους αιώνιους έφηβους που δεν θέλουν, ή δεν μπορούν, να αισθάνονται ότι μεγαλώνουν. Τους απαντούμε ως ενήλικες στην όψη αλλά με υπολειπόμενη συναισθηματική ωριμότητα.

Η αποδοχή της φθοράς σε ένα προηγούμενα νεανικό σώμα είναι πολύ δύσκολη και επώδυνη, έτσι κι αλλιώς. Κι όμως, είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο να συμβιβαζόμαστε με την πραγματικότητα των περιορισμών που φέρνει η ηλικία. Η πραγματική μάχη της ενήλικης ζωής είναι να ενσωματώνουμε την εμπειρία της γήρανσης με το να είμαστε σε θέση να αξιοποιούμε στο έπακρο τη ζωή, με όλες τις δυνατότητές μας στο πλαίσιο των φυσικών ορίων μας. Όταν εστιάζουμε υπερβολικά στην απώλεια της κάποτε παχιάς και λαμπερής τρίχας στα μαλλιά μας, του λείου και αψεγάδιαστου δέρματός μας, των τέλειων και καλοσχηματισμένων μηρών μας και εγκλωβιζόμαστε στη δαπανηρή και τελικά άσκοπη επιδίωξή μας να ανακτήσουμε το πρόσωπο που είχαμε στα είκοσι, οδηγούμαστε μοιραία στην απόγνωση.

Παρακαλώ, προσέξτε ότι οι περισσότερες διαφημίσεις προϊόντων που χρησιμοποιούμε σε αυτή την κατεύθυνση αναφέρονται σε “αναστροφή” των σημείων της γήρανσης, όπως στην “αναστροφή των ρυτίδων”, και όχι σε πραγματική αντιγήρανση. Και όσα προϊόντα υπόσχονται έμμεσα οτιδήποτε περισσότερο από αυτό, μάλλον μας εξαπατούν. Ακόμη και με την πρόοδο της πλαστικής χειρουργικής και τη βελτίωση των ειδικών τεχνικών της, μια γυναίκα 65 ετών που έχει κάνει πλαστική, απλώς συνεχίζει να μοιάζει με μια γυναίκα 65 ετών που όμως έχει υποβληθεί καταφανώς σε επέμβαση πλαστικής. Θα χρειάζεται την ίδια βοήθεια για να φτάσει στην τουαλέτα, λίγες δεκαετίες μετά, όπως και μια γυναίκα που δεν έκανε καμία πλαστική.

Σημασία δεν έχει να δείχνουμε νεότεροι αλλά να νιώθουμε νεότεροι. Ο άνθρωπος που νιώθει νεότερος υιοθετεί πιο υγιείς συνήθειες ζωής και όχι μόνο. Σύμφωνα με μελέτες, η ίδια η αίσθηση της ηλικίας σχετίζεται ευθέως με τον καρδιαγγειακό θανάτο. Εξάλλου, η αναμάσηση σκέψεων περί του “θάνατου” έχει πάντοντε αρνητικές επιπτώσεις. Καταδικάζουμε τους εαυτούς μας σε μια αέναη καταστροφολογική μελλοντολογία – μολονότι το μέλλον δεν προβλέπεται -, και βραχυκυκλώνουμε στην ανησυχία και στο άγχος για κάθε σημείο και σύμπτωμα που μας υπενθυμίζει τα πραγματικά όρια του οργανισμού μας. Οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας που κοιτούν πίσω στη ζωή τους, αναφέρουν συχνά τη λύπη τους σε ό,τι αφορά στις σπατάλες της ζωής, για παράδειγμα στο χρόνο που ξόδευαν για την εργασία τους, έναντι της προσωπικής και της κοινωνικής τους δραστηριότητας. Αν προσπαθήσουμε να σκεφτόμαστε προοπτικά για το μέλλον και την ίδια στιγμή να αναρωτιόμαστε τι θα θέλαμε εκεί, σε αυτό το μέλλον, να είχαμε κάνει διαφορετικά στο παρελθόν μας, αυτό θα ήταν η πιο αποτελεσματική συνταγή αντιγήρανσης.

Η θλιβερή συνιστώσα της απεγνωσμένης προσπάθειάς μας να παραμείνουμε νέοι, είναι ότι αποστερούμαστε της ευκαιρίας να αγκαλιάζουμε τις θετικές πτυχές της γήρανσης. Απορρίπτοντας τη γήρανση, έχουμε το ατυχές αποτέλεσμα να αναιρούμε την αξία των ηλικιωμένων, που έχουν να συνεισφέρουν πάρα πολλά στις γνώσεις μας. Φυσικά, αναιρώντας την αξία των ηλικιωμένων αρνούμαστε την ίδια στιγμή τη δική μας αξία καθώς γερνάμε.

Ο χρόνος είναι σχετικός σε κάθε περίπτωση. Είναι, ίσως, ένα νόμισμα που μας αγοράζει εμπειρίες. Το μόνο βέβαιο για αυτό το νόμισμα είναι ότι δεν επιστρέφεται, επομένως πρέπει να ξοδεύεται με μεγάλη σοφία. Κανείς, μα κανείς, δεν συμφιλιώνεται με το πεπερασμένο αυτού του νομίσματος. Βέβαια, ο Επίκουρος διδάσκει ότι ο θάνατος δεν θα πρέπει να μας απασχολεί στην πραγματικότητα, επειδή όταν εμείς υπάρχουμε, ο θάνατος δεν είναι παρών και όταν ο θάνατος είναι παρών, εμείς δεν υπάρχουμε.

Σημασία δεν έχει να δείχνουμε νεότεροι αλλά να νιώθουμε νεότεροι. Ο άνθρωπος που νιώθει νεότερος υιοθετεί πιο υγιείς συνήθειες ζωής και όχι μόνο. Η θλιβερή συνιστώσα της απεγνωσμένης προσπάθειάς μας να παραμείνουμε νέοι, είναι ότι αποστερούμαστε της ευκαιρίας να αγκαλιάζουμε τις θετικές πτυχές της γήρανσης. Αλλά, ο χρόνος είναι ένα νόμισμα που μας αγοράζει εμπειρίες, και την ίδια στιγμή είναι ένα νόμισμα που δεν επιστρέφεται, επομένως πρέπει να ξοδεύεται με μεγάλη σοφία.