• 1 στις 10 γυναίκες έχουν ενδομητρίωση.
  • Μεταξύ των υπογόνιμων γυναικών το 30 έως 50%, έχουν ενδομητρίωση.
  • 80% των γυναικών που έχουν χρόνιο πόνο στην κοιλιά, έχουν ενδομητρίωση.
  • Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση είναι τα 27 με 30 χρόνια, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί η πάθηση και σε μικρότερες ηλικίες.

Ηενδομητρίωση είναι μια ασθένεια όπου πλήρως λειτουργικός ιστός παρόμοιος με την εσωτερική επένδυση της μήτρας, το ενδομήτριο, αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα.

Αυτός ο έκτοπος ενδομητρικός ιστός λειτουργεί όπως το κανονικό ενδομήτριο της μήτρας κατά τη διάρκεια της περιόδου.

Με την εμφάνιση της περιόδου, θα διασπαστεί και θα αιμορραγήσει και ο έκτοπος ιστός, αλλά αυτό το αίμα δεν έχει πού να πάει και μαζεύεται στο σημείο που υπάρχει η ενδομητρίωση, δημιουργώντας έτσι τις χαρακτηριστικές αλλοιώσεις της πάθησης .

Αυτή η ροή αίματος  όσο περνάει ο καιρός περιχαρακώνεται από συμφύσεις και δημιουργεί κύστεις με αίμα, που ονομάζονται σοκολατοειδείς κύστεις ή ενδομητριώματα. Όσο περισσότερες κύστεις, τόσο πιο σύνθετο το πρόβλημα και η ανάγκη αντιμετώπισής του. Έτσι στην περιοχή της της πυέλου, μπορεί να αναπτυχθούν χρόνιες φλεγμονώδεις αντιδράσεις, συμφύσεις, ουλώδεις ιστοί και βλάβες, με συνοδό πυελικό πόνο.

Που αναπτύσσεται η ενδομητρίωση  

Οι συνήθεις θέσεις ανάπτυξης της ενδομητρίωσης εντοπίζονται :

  • Στις ωοθήκες όπου έχουμε την ανάπτυξη των σοκολατοειδών κύστεων ή ενδομητριωμάτων.
  • Στους συνδέσμους που υποστηρίζουν τη μήτρα (κυρίως στους ιερομητρικούς).
  • Στον χώρο μεταξύ του ορθού και του κόλπου ή του τραχήλου της μήτρας ( Δουγλάσειος).
  • Στον χώρο  μεταξύ της ουροδόχου κύστης και της μήτρας (κυστεομητρική πτυχή).
  • Οι λιγότερο συχνές θέσεις περιλαμβάνουν : 
    • τις σάλπιγγες, 
    • την εξωτερική επιφάνεια του λεπτού και του παχέος εντέρου,
    •  την ουροδόχο κύστη,
    • τον κόλπο, τον τράχηλο, το αιδοίο,
    • σπάνια, ο ενδομήτριος ιστός αναπτύσσεται στις μεμβράνες που καλύπτουν τους πνεύμονες (στον υπεζωκότα), στον σάκο που περιβάλλει την καρδιά (στο περικάρδιο) και 
    • τις χειρουργικές ουλές στην κοιλιακή χώρα μετά από καισαρική τομή ή στο περίνεο.

Τα στάδια της ενδομητρίωσης 

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μέτρησης της ενδομητρίωσης. Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη κλίμακα είναι από την American Society of Reproductive Medicine( Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιαρικής). Η σταδιοποίηση αυτή γίνεται ανάλογα με την εξάπλωση του ενδομητρικού ιστού, το βάθος του και τις περιοχές του σώματος που επηρεάζονται.

Με βάση τα αποτελέσματα, η πάθηση κατατάσσεται σε ένα από τα τέσσερα στάδια :

  • Στάδιο 1 ή ελάχιστο: Υπάρχουν μερικά μικρά εμφυτεύματα ή μικρές πληγές ή βλάβες. Μπορεί να βρεθούν στα όργανά ή στον ιστό που καλύπτει τη λεκάνη ή την κοιλιά. Υπάρχει ελάχιστος έως καθόλου ουλώδης ιστός.
  • Στάδιο 2 ή ήπιο: Υπάρχουν περισσότερα εμφυτεύματα από ό,τι στο στάδιο 1. Είναι επίσης πιο βαθιά στον ιστό και μπορεί να υπάρχει ουλώδης ιστός.
  • Στάδιο 3 ή μέτριο: Υπάρχουν πολλά βαθιά εμφυτεύματα. Μπορεί επίσης να υπάρχουν μικρές κύστεις στη μία ή και στις δύο ωοθήκες και παχιές λωρίδες ουλώδους ιστού που ονομάζονται συμφύσεις.

Στάδιο 4 ή σοβαρό: Αυτό είναι το πιο διαδεδομένο. Υπάρχουν πολλά βαθιά εμφυτεύματα και παχιές συμφύσεις. Υπάρχουν επίσης μεγάλες κύστεις στη μία ή και στις δύο ωοθήκες.

Τα αίτια της ενδομητρίωσης 

  • Η πιο επικρατέστερη θεωρία είναι αυτή της “παλίνδρομης εμμήνου ρύσεως” όπου, κατά την διάρκεια της περιόδου, ενδομήτρια κύτταρα μεταβαίνουν από την μήτρα μέσω των σαλπίγγων στην πύελο και εγκαθίστανται στα διάφορα όργανα της πυέλου. Οι περισσότερες γυναίκες με την βοήθεια του ανοσολογικού συστήματος καταστρέφουν αυτά τα κύτταρα. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση όμως, έχουν αδυναμία να καταστρέψουν αυτά τα ενδομητρικά κύτταρα, τα οποία ακολούθως εμφυτεύονται και πολλαπλασιάζονται ανενόχλητα.
  • Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι η μεταφορά αυτών των ενδομητρικών κυττάρων, γίνεται μέσω του αίματος ή των λεμφαγγείων της περιοχής.
  • Μία τρίτη θεωρία υποστηρίζει ότι τα κύτταρα σε οποιαδήποτε θέση, μετατρέπονται σε κύτταρα ενδομητρίου, μέσω της κυτταρικής μεταπλασίας.
  • Επιπλέον έχουν ενοχοποιηθεί αλλοιωμένη ή εξασθενημένη ανοσιακή κατάσταση, γονιδιακές αιτίες και περιβαλλοντικές συνθήκες καθώς και συνδυασμός τους.
  • Η απευθείας μεταφορά ενδομητρικών κυττάρων μπορεί  να γίνει και σε ουλές μετά από καισαρική τομή ή περινεοτομή.

Η κληρονομικότητα επίσης παίζει κάποιο ρόλο. Οι γυναίκες που έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού (μητέρα, αδερφές) οι οποίες νοσούν, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο (2.5 φορές) να πάσχουν από ενδομητρίωση.  Στη βαριά ενδομητρίωση, ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται έως και 15 φορές.

  • Πρόσφατα διερευνάται η γονιδιακή βάση της νόσου. Έτσι βρέθηκε ότι μεταλλάξεις του DNA στο γονίδιο που παράγει τον υποδοχέα 1 της πρωτεΐνης νευροπεπτίδιο S (NPSR1), εμφανίζονται πιο συχνά σε γυναίκες με ενδομητρίωση από ό,τι σε γυναίκες που δεν έχουν την πάθηση. Το NPSR1 παίζει ρόλο στη μετάδοση των νευρικών σημάτων και στη φλεγμονή.

Η ενδομητρίωση είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε γυναίκες οι οποίες :

  • Απέκτησαν το πρώτο τους μωρό μετά τα 30.
  • Είναι άτοκες.
  • Άρχισαν να έχουν έμμηνο ρύση νωρίτερα από το συνηθισμένο ή σταμάτησαν να έχουν έμμηνο ρύση αργότερα από το συνηθισμένο.
  • Έχουν συχνούς εμμηνορροϊκούς κύκλους (λιγότερο από 27 ημέρες) με έντονες περιόδους που διαρκούν περισσότερες από 8 ημέρες.
  • Έχουν ορισμένες δομικές συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας.

Η ενδομητρίωση φαίνεται να εμφανίζεται λιγότερο συχνά σε γυναίκες οι οποίες :

  • Είχαν αρκετές εγκυμοσύνες.
  • Άρχισαν να έχουν έμμηνο ρύση αργότερα από το συνηθισμένο.
  • Θήλασαν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
  • Έχουν χρησιμοποιήσει από του στόματος αντισυλληπτικά χαμηλής δόσης για μεγάλο χρονικό διάστημα.
  • Ασκούνται τακτικά (ειδικά αν ξεκίνησαν πριν από την ηλικία των 15 ετών, ή ασκούνται περισσότερες από 4 ώρες την εβδομάδα ή και τα δύο).
  • Έχουν υγιεινή διατροφή και αποφεύγουν αλκοόλ και καφεΐνη.

Συμπτώματα 

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ενδομητρίωση μπορεί στα αρχικά στάδια να μην ενοχλούν την γυναίκα, αλλά με την πάροδο των χρόνων ποικίλλουν και περιλαμβάνουν συνδυασμό από :

  • Επώδυνες περιόδους.
  • Χρόνιο πυελικό πόνο (πόνος στην κοιλιά).
  • Εν τω βάθει πόνο κατά τη διάρκεια και/ή μετά τη σεξουαλική επαφή.
  • Επώδυνες περισταλτικές κινήσεις του εντέρου.
  • Επώδυνη ούρηση.
  • Κούραση.
  • Κατάθλιψη ή άγχος.
  • Κοιλιακό φούσκωμα και ναυτία.
  • Υπογονιμότητα.

Διάγνωση ενδομητρίωσης 

Η διάγνωση της πάθησης θα στηριχθεί σε :

  • Γυναικολογική – Πυελική εξέταση. Τα ευρήματα μπορεί να είναι :
    • Πυελική ευαισθησία.
    • Διογκωμένα και ψηλαφητά εξαρτήματα ( ωοθήκες και σάλπιγγες).
    • Οζώδεις και επώδυνοι στην ψηλάφηση ιερομητρικοί σύνδεσμοι.
    • Επώδυνη στη ψηλάφηση μήτρα και δουγλάσσειος.
    • Περιορισμένη κινητικότητα της μήτρας στην αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση.
    • Σημεία ενδομητρίωσης στην ουλή της καισαρικής τομής στο κοιλιακό τοίχωμα.
  • Παρακλινικές εξετάσεις :
    • Διακολπικό υπερηχογράφημα.
    • Αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία.
    • Μέτρηση CA-125.
  • Λαπαροσκόπηση, που είναι ο μόνος τρόπος για την διάγνωση της ενδομητρίωσης με την βιοψία των κύστεων ή των εστιών.

Πώς αντιμετωπίζεται η πάθηση

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης πρέπει να γίνεται εξατομικευμένα, ανάλογα με το κυρίαρχο πρόβλημα της γυναίκας, την ηλικία της, την γονιμότητά της και την επίδραση των συμπτωμάτων και της θεραπείας, στην ποιότητα της ζωής της.

Οι θεραπείες περιλαμβάνουν :

  • Παυσίπονα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα για ανακούφιση από τον πόνο.
  • Ορμονικά σκευάσματα. Η ορμονική αλλαγή του εμμηνορροϊκού κύκλου, στοχεύει στην πρόκληση ψευδοκύησης, ψευδοεμμηνόπαυσης ή χρόνιας ανωορρηξίας, δημιουργώντας έτσι ένα υποοιστρογονικό περιβάλλον.
  • Αντισυλληπτικά. Μειώνουν την ροή της περιόδου και επομένως προκαλούν και επιβράδυνση στην ανάπτυξη των ενδομητριωσικών εστιών και ύφεση του πόνου.
  • Προγεσταγόνα. Δρούν προκαλώντας ψευδοκύηση.
  • GnRH αγωνιστές. Δημιουργούν αμηνόρροια (για 6 μήνες), αναστέλλοντας την έκκριση οιστρογόνων από τις ωοθήκες. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο προεγχειρητικά, όσο και μετεγχειρητικά.
  • Danazol. Συνθετικό ανδρογόνο που προκαλεί μείωση των οιστρογόνων και έτσι περιορίζει τα συμπτώματα και τις βλάβες της ενδομητρίωσης.
  • Χειρουργική αντιμετώπιση. Μια τέτοια θεραπεία μπορεί να χρειαστεί στις ακόλουθες περιπτώσεις:
    • Όταν τα φάρμακα δεν μπορούν να ανακουφίσουν τον έντονο πόνο στην κάτω κοιλιακή χώρα ή στη λεκάνη.
    • Όταν οι συμφύσεις στο κάτω μέρος της κοιλιάς ή της λεκάνης προκαλούν σημαντικά συμπτώματα.
    • Όταν ο έκτοπος ενδομητριωσικός ιστός φράζει τη μία ή και τις δύο σάλπιγγες.
    • Όταν υπάρχουν ενδομητριώματα.
    • Όταν η ενδομητρίωση προκαλεί υπογονιμότητα και η γυναίκα θέλει να μπορέσει να μείνει έγκυος.
    • Όταν η ενδομητρίωση προκαλεί πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή.

Η χειρουργική προσπέλαση γίνεται :

  • Λαπαροσκοπικά, όπου βλέπουμε τις εστίες, το μέγεθος και την έκταση της ενδομητρίωσης. Επίσης γίνεται και εκτίμηση για τη γονιμοποιητική ικανότητα της γυναίκας.
  • Με λαπαροτομία όταν είναι αδύνατη η λαπαροσκόπηση, λόγω προχωρημένης νόσου και πολλαπλών συμφύσεων.

Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να αφαιρέσει τις βλάβες της ενδομητρίωσης, τις συμφύσεις και τον ουλώδη ιστό. Ωστόσο, η επιτυχία στη μείωση των συμπτωμάτων του πόνου και στην αύξηση των ποσοστών εγκυμοσύνης, συχνά εξαρτώνται από την έκταση της νόσου. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι βλάβες μπορεί να υποτροπιάσουν ακόμη και μετά από επιτυχή εκρίζωση. Ο κίνδυνος υποτροπής μετά την επέμβαση κυμαίνεται μεταξύ 7 με 25%, μέσα σε 3 χρόνια μετά τη λαπαροσκοπική επέμβαση.

Οι δευτερογενείς αλλαγές της λεκάνης, συμπεριλαμβανομένου του πυελικού εδάφους και η κεντρική ευαισθητοποίηση μπορεί να ωφεληθούν, από τη φυσικοθεραπεία και τις συμπληρωματικές θεραπείες (βελονισμός), σε ορισμένες ασθενείς.

Συμπερασματικά

Οι θεραπευτικές επιλογές για την υπογονιμότητα λόγω ενδομητρίωσης, περιλαμβάνουν τη λαπαροσκοπική χειρουργική αφαίρεση της ενδομητρίωσης, αλλά τα ποσοστά επιτυχίας για εγκυμοσύνη ποικίλλουν, ανάλογα με το στάδιο της ενδομητρίωσης. Γενικά το 40 έως 70% των γυναικών που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση, μπορεί να μείνουν έγκυες.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:

https://www.ox.ac.uk/news/2021-08-26-researchers-identify-genetic-cause-endometriosis-and-potential-drug-target

https://theconversation.com/endometriosis-gene-identified-which-could-be-potential-treatment-target-new-study-167211

https://www.msdmanuals.com/home/women-s-health-issues/endometriosis/endometriosis#

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/endometriosis

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis

https://www.science.org/content/article/inflammation-gene-may-be-possible-drug-target-endometriosis