• 1 στις 5 λοιμώξεις του 2020 δεν ανταποκρίθηκαν στα αντιβιοτικά.
  • Καταγράφεται κατάχρηση αντιβιοτικών για την καταπολέμηση του νέου κορονοϊού.
  • Οι γονείς πιέζουν τους παιδίατρους να συνταγογραφήσουν αντιβίωση χωρίς να είναι απαραίτητη.
  • Είναι δεδομένη η κατάχρηση και στις δομές υγείας.
  • 43% των αντιβιοτικών που συνταγογραφούνται, είναι αχρείαστα ή μη ενδεδειγμένα.
  • Ελλάδα και Κύπρος είναι πρώτες σε ανθεκτικότητα μικροβίων, που δεν καταπολεμούνται εύκολα με αντιβιοτικά.
  • Ελλάδα ανθεκτικότητα 37,7 % και Κύπρος 26,8 % , όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 17%!!!

Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται στην ιατρική και στην κτηνιατρική, στη γεωργία, κτηνοτροφία και στις υδατοκαλλιέργειες.

Τα αντιβιοτικά της ομάδας των β-λακταμών συμπεριλαμβανομένων των πενικιλλινών και των κεφαλοσπορινών, είναι οι πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες ουσίες στην ιατρική παγκοσμίως.

Όσον αφορά στα ζώα τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται επίσης για την εκτροφή και την ενίσχυση της αύξησης τους εκτός από τις κτηνιατρικές πρακτικές (λοιμώξεις ζώων).

Αντιβιοτικά όπως η στρεπτομυκίνη και η οξυτετρακυκλίνη χρησιμοποιούνται εκτεταμένα για την πρόληψη προσβολών σε καλλιέργειες λαχανικών και οπωροφόρων.

Η οξυτετρακυκλίνη, τα σουλφοναμίδια και άλλα αντιβιοτικά όπως η ερυθρομυκίνη, χρησιμοποιούνται στα ιχθυοτροφεία για την καλλιέργεια ψαριών και μαλακίων.

Τελικά, μετά τον μεταβολισμό τους στις διαφορετικές χρήσεις τους, καταλήγουν στο έδαφος, στα επιφανειακά ύδατα και περιστασιακά σε υπόγεια και πόσιμα ύδατα, ως μητρικές ουσίες ή ως ενεργοί μεταβολίτες.

Ενώ ως γονίδια αντοχής ή όπως ορίζονται στην βιβλιογραφία ως RESISTOME,  εισέρχονται στους κύκλους νερού, αέρος και μεταφέρονται διασυνοριακά σε ολόκληρη την οικολογία του πλανήτη.

Ο βασικός παράγοντας για την δημιουργία ανθεκτικών μικροοργανισμών είναι η χρήση αντιβιοτικών, ενώ βασικός παράγοντας για την διασπορά τους είναι η κακή υγιεινή.

Η μικροβιακή αντοχή αναπτύσσεται φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου, συνήθως μέσω γενετικών αλλαγών, επιταχύνεται όμως όταν τα αντιμικροβιακά φάρμακα χρησιμοποιούνται υπερβολικά ή λανθασμένα, όταν δηλαδή δεν χρησιμοποιούνται με ορθολογισμό.

Κάτι που σημαίνει ότι πρέπει: ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ, ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΔΟΣΗ, ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΕΙΑ.

Η αύξηση των λοιμώξεων, που οφείλονται σε ανθεκτικούς μικροοργανισμούς, είναι ραγδαία σε όλο σχεδόν τον κόσμο, σε σημείο που συζητείται η επικείμενη αναστροφή της κλινικής ιατρικής, στην ΠΡΟ των αντιβιοτικών περίοδο.

Οι λοιμώξεις είναι δυσίατες, αυξάνουν τον ανθρώπινο πόνο, το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της περίθαλψης, και γενικά αποτελούν παράγοντα υποβάθμισης των υπηρεσιών υγείας.

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ:

Αποτέλεσμα παραγωγής ενζύμων που διασπούν το αντιβιοτικό. Όπως είναι τα τροποποιητικά ένζυμα που μεταφέρονται στο βακτήριο με πλασμίδια, τρανσποζόνια και άλλους μηχανισμούς οριζόντιας μεταφοράς γενετικού υλικού.

Αποτέλεσμα είναι η τροποποίηση του στόχου δράσης του αντιβιοτικού στον μικροοργανισμό από μεταλλάξεις της γυράσης/ τοποϊσομεράσης- η στο ριβόσωμα,-και η δημιουργία αντοχής στα αντιβιοτικά.

Αποτέλεσμα επίσης είναι οι διαταραχές στη διαπερατότητα του μικροβιακού τοιχώματος ή εμφάνιση αντλιών εκροής που απομακρύνουν και έτσι αδρανοποιούν το αντιβιοτικό.

Η αντοχή διακρίνεται σε:

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ: Οι μικροοργανισμοί διαθέτουν εκ φύσεως/ εκ γενετής γονίδια που τους προσδίδουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά- Προϋπάρχει στη φύση .

ΚΑΙ ΕΠΙΚΤΗΤΗ: Το γενετικό υλικό των βακτηρίων μεταβάλλεται με τέτοιο τρόπο που τους προσδίδει ανθεκτικότητα – Συχνά προέρχεται από την πίεση των αλληλεπιδράσεων με άλλους μικροοργανισμούς ή οφείλεται σε ανθρωπογενή αίτια. Οι μεταλλάξεις αφορούν στο χρωμοσωμικό DNA. Συνήθως συμβαίνουν σπάνια και τυχαία. Πραγματοποιούνται υπό την πίεση της επιλογής, από την έκθεση στα αντιβιοτικά και σε άλλους παράγοντες και οδηγούν στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβιακών πληθυσμών.

Οι επιπτώσεις των νοσοκομειακών λοιμώξεων από ανθεκτικά βακτήρια είναι πολύ σημαντικές, τόσο για τους ασθενείς όσο και για το υγειονομικό σύστημα.

Προκαλούν αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, παράταση νοσηλείας και ανεπάρκεια διάθεσης κλινών, δυσλειτουργία υπηρεσιών λόγω αναγκαιότητας διάθεσης επιπρόσθετου προσωπικού και μονώσεων, φόρτος εργασίας, και τέλος αυξημένο κόστος από τις μονώσεις, υλικά, φάρμακα, επιπλέον ημέρες νοσηλείας.

5-12% των νοσηλευόμενων παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο, ενώ 2-3 φορές υφίσταται μεγαλύτερος κίνδυνος για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Συχνότερες λοιμώξεις από αντοχή (ανάλογα την δομή του νοσοκομείου), είναι η λοίμωξη ουροποιητικού συστήματος (αναπτυγμένες χώρες) και οι λοιμώξεις χειρουργικού πεδίου (αναπτυσσόμενες χώρες).

ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΗ ΜΕ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΗΡΑ (VAP) ΣΤΙΣ ΜΕΘ

Στις ΜΕΘ το 30-50% των νοσηλευόμενων παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο πνευμονίας, και το 20-30% των λοιμώξεων αυτών θα μπορούσαν να προληφθούν με την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης, χωρίς να συνυπολογισθούν οι επιπτώσεις στην δημιουργία άλλων χρόνιων νόσων, όπως βρογχικό άσθμα στα παιδιά, καρδιομεταβολικό σύνδρομο, καρκίνος λεπτού εντέρου κλπ.

Υπολογίζονται  4.100.000 ασθενείς με νοσοκομειακές λοιμώξεις κάθε χρόνο, 37.000 θάνατοι και 16 εκατομμύρια επιπλέον ημέρες νοσηλείας, με υπολογισμε΄νο κόστος: 7 δις ευρώ ετησίως.

Συνδεόμενη με χώρους παροχής υγείας λοίμωξη ορίζεται η λοίμωξη, που εμφανίζει ένας ασθενής από την 3η ημερολογιακή ημέρα νοσηλείας του και μετά (1η ημέρα νοσηλείας ορίζεται η ημέρα εισαγωγής του στο νοσοκομείο).

Στις Λοιμώξεις Χειρουργικού Πεδίου –Μέχρι και 1 μήνα από την χειρουργική επέμβαση και μέχρι και 1 έτος όταν έχει τοποθετηθεί ξένο σώμα.

Στην Εντεροκολίτιδα από C. Difficile: Μέχρι και 28 ημέρες από την έξοδο από νοσοκομείο.

Στις Λοιμώξεις συνδεόμενες με καθετήρες: Εάν τοποθετηθούν την 1η ημέρα και ο ασθενής εμφανίσει πυρετό πριν την 3η ημέρα νοσηλείας.

ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΣΕ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ:

  • Difficile: Έως 5 Μήνες
  • Acinetobacter: 3 ημέρες έως 5 μήνες
  • Pseudomonas αeruginosa: Σε στεγνές επιφάνειες έως 5 εβδομάδες
  • Σταφυλόκοκκος MRSA: Εβδομάδα
  • Εντερόκοκκος VRE: Ημέρες – 4 Μήνες

Συμπερασματικά

Για να τιθασευθεί η επικίνδυνη αύξηση ανθεκτικών λοιμώξεων, θα πρέπει να υπάρξει παγκόσμια ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση για το μείζον θέμα της κακής χρήσης αντιβιοτικών, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο γιατρών, αρμοδίων αρχών και υπηρεσίων.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:

  • Ε. Πετεινάκη, Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρικό τμήμα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ,10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Βιοπαθολογίας ,Αθήνα, 26 Απριλίου 2018.
  • medRxiv preprint, doi: https://doi.org/10.1101/2021.06.24.21259507