Η μάστιγα των νέων: HPV

• O HPV ανήκει στην οικογένεια των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων.
• Έχουν αναγνωρισθεί πάνω από 200 γενότυποι του ιού.
• Οι περισσότεροι είναι ακίνδυνοι, ενώ πάνω από 30 τύποι μπορούν να μεταδοθούν σεξουαλικώς στα γεννητικά όργανα και την γύρω περιοχή.
• Κάποιοι ονομάζονται χαμηλού κινδύνου και μπορεί να προκαλέσουν οξυτενή κονδυλώματα στην γεννητική περιοχή.
• Kάποιοι άλλοι είναι υψηλού κινδύνου και μπορεί να προκαλέσουν προ-καρκινικές αλλοιώσεις, οι οποίες είναι πιθανόν αργότερα να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Mολονότι τουλάχιστον το 80% των γυναικών θα έχει μολυνθεί με τον ιό HPV μέχρι την ηλικία των 50 ετών, οι περισσότερες από αυτές τις λοιμώξεις τίθενται υπό τον έλεγχο του ανοσοποιητικού συστήματος κι έτσι μπορεί να μην δημιουργήσουν ποτέ κανένα σοβαρό κλινικό πρόβλημα στη νέα γυναίκα.

Η σεξουαλική επαφή θεωρείται ο κύριος τρόπος μετάδοσης, με τον HPV να αποτελεί τον πιο συχνά σεξουαλικώς μεταδιδόμενο ιό. Ωστόσο δεν είναι ο μόνος τρόπος μετάδοσης, καθώς ανιχνεύεται στο 51.1% των μη σεξουαλικά ενεργών γυναικών.

Έτσι, όντας ένας εξαιρετικά σταθερός και ανθεκτικός ιός, μπορεί να μεταδοθεί μέσω επαφής βλεννογόνων, δερματικής επαφής και επαφής δέρματος –βλενογόννου, καθώς και μέσω κάθετης μετάδοσης κατά την εγκυμοσύνη – τοκετό.

Οι έφηβες είναι πιο ευαίσθητες στην μόλυνση από τον HPV, λόγω της ατελούς τοπικής ανοσίας τους και της επιρρέπειάς τους σε μικροτραυματισμούς κατά την σεξουαλική επαφή, ενώ παρουσιάζουν ανεπάρκεια στην παραγωγή τραχηλικής βλέννης, η οποία δρα ως φραγμός στη λοίμωξη. Είναι χαρακτηριστικό πως περίπου το 25% των HPV λοιμώξεων ανευρίσκεται σε γυναίκες ηλικίας 15 -19 ετών.

Σε όλα τα ανωτέρω θα πρέπει να συνυπολογισθεί η υψηλή μεταδοτικότητα του ιού, το γεγονός ότι το προφυλακτικό δεν προστατεύει πλήρως από τη λοίμωξη, ότι οι άνδρες είναι φορείς της λοίμωξης και δεν το γνωρίζουν, καθώς και το ότι παρουσιάζεται στις μέρες μας πρώιμη έναρξη των σεξουαλικών επαφών.

Ο HPV ανιχνεύεται στο 99.7% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, ωστόσο, από μόνος του δεν δημιουργεί καρκίνο, αλλά πρέπει να συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως γενετικοί, περιβαλλοντολογικοί, διατροφικοί, ενώ σημαντική είναι η βλαπτική δράση της νικοτίνης.

Πως διαγιγνώσκεται ο HPV

Όσον αφορά τη διάγνωση της λοίμωξης, πέρα από το κλασσικό και διαχρονικό Pap-test Δοκιμασία κατά Παπανικολάου, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της, υπάρχει και το αντίστοιχο “υγρής φάσης”, καθώς και ειδικές μοριακές τεχνικές, με τις οποίες όχι μόνο αναγνωρίζεται η παρουσία και ταυτοποιείται (γνώση του ακριβούς γονότυπου) ο ιός, αλλά παράλληλα δίδονται χρήσιμες πληροφορίες τόσο στη γυναίκα, όσο και στον εξειδικευμένο ιατρό, σχετικά με τη φάση στην οποία βρίσκεται η λοίμωξη, καθώς και τον κίνδυνο εξέλιξής της σε προ-καρκινική αλλοίωση. Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερα πολύτιμος είναι και ο ρόλος της κολποσκόπησης, δηλαδή της υπό εξειδικευμένου μικροσκοπίου εξέτασης του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου και του περινέου. Με αυτό τον τρόπο καθορίζεται ο βαθμός της βλάβης κι έτσι συνεκτιμώνται όλες οι παράμετροι, σχετικά με την περαιτέρω αντιμετώπιση και παρακολούθηση της γυναίκας.

Πρόληψη με εμβόλιο

Επιπλέον, πέραν της δευτερογενούς πρόληψης μέσω της έγκυρης και έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης της HPV λοίμωξης, εξίσου σημαντική είναι η πρωτογενής πρόληψη μέσω του anti-HPV εμβολιασμού. Τα εμβόλια περιέχουν σωματίδια όμοια με τους οροτύπους του HPV, προκαλώντας την παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό που αδρανοποιούν τον ιό.

Μέσω του εμβολιασμού, οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες προστατεύονται από τα στελέχη του ιού που εμπεριέχονται σε αυτά. Είναι δε τόσο σπουδαίο, καθώς είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που ένα εμβόλιο μπορεί να προσφέρει προστασία από κάποιο καρκίνο.

Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού (ΕΠΕ), ο εμβολιασμός συστήνεται ανεξάρτητα από τη έναρξη ή όχι των σεξουαλικών επαφών σε γυναίκες ηλικίας 11-26 ετών. Μάλιστα, 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών αρκούν στις ηλικίες 11-15 ετών, ενώ για τις ηλικίες μετά τα 15 έτη χορηγούνται 3 δόσεις σε διάστημα 6 μηνών, με τη δεύτερη δόση να πραγματοποιείται δύο μήνες μετά την πρώτη δόση.

Υπάρχουν σήμερα δύο διαθέσιμα εμβόλια, το τετραδύναμο και το εννεαδύναμο, το οποίο εγκρίθηκε και διατίθεται από τον Δεκέμβριο του 2014. Το τετραδύναμο εμβόλιο έχει 100% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των ογκογόνων τύπων 16 και 18 (70% των καρκίνων τραχήλου της μήτρας) και 100% αποτελεσματικότητα και στην πρόληψη των οροτύπων 6 και 11 (90% των περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων).

Το εννεαδύναμο εμβόλιο πέραν της αποτελεσματικότητας έναντι των οροτύπων 6, 11, 16 και 18, προφυλάσσει και από τους ογκογόνους τύπους 31, 33, 45, 52 και 58 (συνολικά προστατεύει από το 89% περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 90% των περιπτώσεων γεννητικών κονδυλωμάτων).

Η τιτλοποίηση των αντισωμάτων είναι >99% ένα μήνα μετά την τελευταία δόση. Το εννεαδύναμο εμβόλιο συστήνεται σε κορίτσια ηλικίας 9 έως 26 ετών και σε αγόρια 9 έως 15 ετών με περιθώριο εμβολιασμού πλέον έως και τα 45 έτη (FDA). Επιπρόσθετα, η ασφάλεια των anti-HPV εμβολίων έχει πιστοποιηθεί τόσο μέσω των οργανωμένων παγκόσμιων δικτύων φαρμακο-επαγρύπνισης, όσο και μέσω του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων στην Ελλάδα και έχει καταδειχθεί, πως καμία σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια δεν συσχετίστηκε με τον anti – HPV εμβολιασμό, ενώ το ποσοστό των ανεπιθυμήτων ενεργειών ήταν μικρότερο από τον μέσο όρο που εμφανίζουν τα άλλα εμβόλια.

Στην εφαρμογή αυτών των εμβολίων, που εντάσσεται στο πλαίσιο ενός Διεθνούς προγράμματος, συμμετείχε από την Ελλάδα το Τμήμα Παιδικής – Εφηβικής  Γυναικολογίας & Επανορθωτικής Χειρουργικής της Β΄ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο «Αρεταίειο» Νοσοκομείο, με κύριους ερευνητές τους Καθηγητές κκ. Γεώργιο Κρεατσά και Ευθύμιο Δεληγεώρογλου και από την ανάλυση των δεδομένων μας, μαζί με 22 άλλα Ερευνητικά Κέντρα παγκοσμίως, επιβεβαιώθηκε η αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια, και η καλή ανοχή των εμβολίων στα  άτομα που συμμετείχαν στην μελέτη.

Ο σύγχρονος τρόπος πρόληψης του HPV περιλαμβάνει τόσο τον εμβολιασμό όσο και τη δοκιμασία κατά Παπανικολάου, καθώς και τις εξειδικευμένες πλέον τεχνικές της κυτταρολογίας «υγρής φάσης», των μοριακών τεχνικών, HPV DNA test, και της κολποσκόπησης, όπου αυτές απαιτούνται.

Μολονότι ο εμβολιασμός μπορεί να προλάβει την λοίμωξη έναντι του HPV, η ετήσια δοκιμασία κατά Παπανικολάου και το HPV DNA test πρόσφατα, αποτελούν  τον ακρογωνιαίο λίθο, της έγκαιρης διάγνωσης και προστασίας έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και όχι μόνον, και αυτό διότι το εμβόλιο δεν προστατεύει πλήρως από όλους τους ογκογόνους τύπους του ιού. Εν κατακλείδι, «κάλλιον το προλαμβάνειν, παρά το θεραπεύειν».

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:

• Andreas Zouridis , Theodoros Kalampokas, Konstantinos Panoulis, Nicolaos Salakos, Efthimios Deligeoroglou. Intrauterine HPV transmission: a systematic review of the literature. Arch Gynecol Obstet. 2018 Jul;298(1):35-44.

• Flora Bacopoulou, Petros Karakitsos, Christine Kottaridi, Charikleia Stefanaki, Efthymios Deligeoroglou, Kalliopi Theodoridou, George P Chrousos , Athanasios Michos. Genital HPV in Children and Adolescents: Does Sexual Activity Make a Difference? J Pediatr Adolesc Gynecol. 2016 Jun;29(3):228-33. 

• Efthimios Deligeoroglou, Aikaterini Giannouli, Nikolaos Athanasopoulos, Vasileios Karountzos, Anastasia Vatopoulou, Konstantinos Dimopoulos, George Creatsas. HPV infection: immunological aspects and their utility in future therapy. Infect Dis Obstet Gyneco. 2013;2013:540850. 

• Panagiotis Christopoulos , Efthimios Deligeoroglou, Konstantinos Papadias, George Creatsas. Human papilloma virus: diagnostic, treatment and preventive issues.  Akush Ginekol (Sofiia). 2008;47(1):35-8. 

• E Deligeoroglou, P Christopoulos, L Aravantinos, K Papadias. Human papilloma virus molecular profile and mechanisms of cancerogenesis: a review. Eur J Gynaecol Oncol. 2009;30(2):128-32. 

P Christopoulos , K Papadias, K Panoulis, E Deligeoroglou. Human papilloma virus in adolescence. Clin Exp Obstet Gynecol. 2008;35(4):248-51.