• Η κατάψυξη ωαρίων είναι μία νέα τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να καταψύχουν τα ωάριά τους, ώστε να μπορούν να επιλέγουν το πότε θέλουν να γίνουν μητέρες.
  • Η ιδανική ηλικία για κατάψυξη ωάριων είναι μεταξύ 25-36 ετών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και μεγαλύτερες ηλικίες δεν μπορούν να προχωρήσουν σε αυτή τη διαδικασία.

Σύμφωνα με τις έρευνες όσο νεότερη είναι η γυναίκα τόσο καλύτερη η ποιότητα και ο αριθμός των ωάριων που καταψύχονται και τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες για μια μελλοντική εγκυμοσύνη.

Στον 5ο – 6ο μήνα της εμβρυϊκής ζωής, ο αριθμός των ωοθυλακίων και ωαρίων που υπάρχουν στις ωοθήκες υπολογίζεται σε 6 – 7.000.000. Από τότε προοδευτικά ελαττώνεται ώστε, στη γέννηση να πέφτει στα 1 – 2.000.000. Στην εφηβεία μειώνεται στις 250.000 περίπου. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας των 30, κοντά στα 35, μειώνεται στις 24.000 περίπου. 

Η εκφύλισή τους, ακόμη και πριν φτάσει η γυναίκα  στην εφηβεία, γίνεται μέσω της φυσικής διαδικασίας του θανάτου των κυττάρων, που ονομάζεται απόπτωση.

Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί πεθαίνουν, αλλά κάθε μήνα μετά την εφηβεία, χάνονται πάνω από 1.000 ωάρια, ώσπου τελικά να εξαντληθούν όλα όταν η γυναίκα φτάσει στην εμμηνόπαυση.

Συνολικά σε κάθε γυναίκα, φτάνουν σε ωορρηξία 400 – 500 ωάρια.

Επομένως η γυναίκα: 

  • Προικίζεται από την φύση με 7.000.000 ωοθυλάκια με ωάρια, 
  • Γεννιέται με 2.000.000 ωάρια, 
  • Φτάνει στην εφηβεία με 250.000 ωάρια, 
  • Φτάνει στα 35 χρόνια της με 24.000 ωάρια και
  • Φτάνουν σε ωορρηξία περίπου 400 – 500 από αυτά!!!!!

“Ελαττώματα” ωαρίων 

Αυτό που έχει παρατηρηθεί προϊούσης της ηλικίας, είναι ότι το γενετικό υλικό που φέρουν τα εναπομείναντα ωάρια είναι εύθρυπτο και συχνά ελαττωματικό, γεγονός που προδιαθέτει σε μείωση των ποσοστών κύησης, σε γενετικές ανωμαλίες των εμβρύων που παράγονται και σε αποβολές. 

  • Σε μία γυναίκα 20 – 25 χρονών το 90 % των ωαρίων της είναι φυσιολογικά. 
  • Στα 40 αυτό το ποσοστό κατεβαίνει περίπου στο 10 %. 

Αυτό μεταφράζεται σε ένα μεγαλύτερο ποσοστό αυτόματων αποβολών αλλά και χρωματοσωματικών παθήσεων, όπως το σύνδρομο Down.

Στην ηλικία των 20 – 25 χρονών, που αντιστοιχεί στην ακμή της αναπαραγωγικής ικανότητας, οι πιθανότητες μίας γυναίκας να μείνει έγκυος είναι περίπου 20 – 25 % κάθε μήνα και 96 % μέσα στον πρώτο χρόνο τακτικών ελεύθερων επαφών. Το ποσοστό αποβολών είναι μόλις 9 %, ενώ είναι επίσης πολύ χαμηλός ο κίνδυνος κάποιας εμβρυϊκής χρωμοσωμικής ανωμαλίας (πχ. οι πιθανότητες για Σύνδρομο Down σε γυναίκα 22 ετών είναι 1:1500).

Στην ηλικία των 35 οι πιθανότητες κύησης παραμένουν καλές 15 – 20 % κάθε μήνα, όμως αυξάνεται αρκετά, η συχνότητα χρωμοσωμικών ανωμαλιών.

Αυτό μεταφράζεται σε ένα μεγαλύτερο ποσοστό αποβολών 20 %, ενώ η συχνότητα του Συνδρόμου Down ανεβαίνει στο 1:350. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο συστήνεται η εξέταση του εμβρυϊκού καρυότυπου (DNA) μετά από αυτήν την ηλικία.

Στην ηλικία των 40 οι πιθανότητες μία γυναίκα να μείνει έγκυος πέφτουν στο 5 % ανά μήνα, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι πιθανότητες αποβολής στο 40 % και χρωμοσωμικών παθήσεων. 

Από τα 45 και μετά οι πιθανότητες μίας εγκυμοσύνης χωρίς ιατρική βοήθεια γίνονται εξαιρετικά χαμηλές και δεν ξεπερνούν το 1 %. Παράλληλα τα ποσοστά αυτόματων αποβολών αγγίζουν το 80% και οι χρωμοσωμικές παθήσεις γίνονται όλο και πιο συχνές (κίνδυνος για Σύνδρομο Down στα 45, 1:30). 

Hλικία     Πιθανότητα  εγκυμοσύνης Ποσοστά Συχνότητα
γυναικών ανά μήνα στο έτος αποβολών Συνδρ.Down
20-25 ετών 20-25%   >90%     9-10%     1 : 1500
35 ετών 15-20%       20%     1 : 350
40 ετών 5%       40%
45 ετών 1%       80%     1 : 30

Γιατί συμβαίνουν αποβολές και ανωμαλίες

Το ωάριο τροφοδοτείται μέσα από το κυκλοφορικό σύστημα πριν από την ωορρηξία και “συνδέεται” ξανά με αυτό μετά την εμφύτευση του εμβρύου στο ενδομήτριο. Όμως, κατά τη διάρκεια των επτά ημερών μεταξύ της ωορρηξίας και της εμφύτευσης, το ωάριο και ως εκ τούτου το έμβρυο που προκύπτει από αυτό μετά τη γονιμοποίηση, περιέχονται εντός μίας διάφανης ζώνης που περιβάλει το ωάριο, και εξαρτώνται αποκλειστικά από την ενέργεια που προέρχεται από τα μιτοχόνδρια που βρίσκονταν στο ωάριο κατά τη στιγμή της ωορρηξίας.

Σε μοριακό επίπεδο δεν πραγματοποιείται μιτοχονδριακός αναδιπλασιασμός μέχρι ξανά μετά την εμφύτευση. Καθώς μία γυναίκα μεγαλώνει, μειώνεται η ικανότητα των μιτοχονδρίων για επαρκή παραγωγή ενέργειας. Έτσι η εμφύτευση δεν επιτυγχάνεται επειδή το έμβρυο σταματά να διαιρείται πριν φτάσει στο στάδιο εμφύτευσης.

Έτσι, μετά τα 30 καλό είναι η κάθε γυναίκα να κάνει έναν τυπικό έλεγχο γονιμότητας, που πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει 2 βασικές παραμέτρους: την υπερηχογραφική απεικόνιση των ωοθηκικών αποθεμάτων και την ποσοτική μέτρηση τους, μέσω της μέτρησης της Anti-Μullerian ορμόνης (ΑΜΗ).

Βάσει αυτών των στοιχείων, γιατρός και ενδιαφερόμενη μπορούν να σχεδιάσουν μαζί ένα πλάνο με χρονοδιάγραμμα, για το εάν και πότε χρειάζεται η συγκεκριμένη γυναίκα να προχωρήσει στην κρυοσυντήρηση ωαρίων.

Θα ήταν λοιπόν σκόπιμο να γίνεται έλεγχος για αποθέματα ωαρίων και κατάψυξή τους :

  1. Σε γυναίκες που εμφανίστηκε πρόωρη εμμηνόπαυση στην μητέρα τους.
  2. Πριν από θεραπείες για τον καρκίνο. Η χημειοθεραπεία και οι ακτινοβολίες προκαλούν μη αναστρέψιμη βλάβη των ωαρίων. Ο μόνος τρόπος για τη διατήρηση της γονιμότητας είναι η κατάψυξη των ωαρίων πριν τη θεραπεία.
  3. Σε γυναίκες με αυτοάνοσα νοσήματα.
  4. Πριν από χειρουργικές επεμβάσεις στις ωοθήκες ( αφαίρεσή τους, πολλαπλές επεμβάσεις ).
  5. Για ηθικούς λόγους σε έναν κύκλο εξωσωματικής, όταν η κατάψυξη εμβρύων είναι ενάντια στις επιθυμίες του ζευγαριού.
  6. Σε γυναίκες που προτάσσουν την επαγγελματική ανέλιξη και την καριέρα, καθυστερώντας έτσι την κύησή τους. Η Apple και η Google, προσφέρουν δωρεάν κατάψυξη των ωαρίων, σε εργαζόμενες γυναίκες που θέλουν να προχωρήσουν την καριέρα τους, αφήνοντας για αργότερα την πιθανότητα εγκυμοσύνης. 
  7. Υπηρεσία στον Στρατό. Γυναίκες που υπηρετούν σε θέσεις ενεργούς δράσης, θέλουν να εξασφαλίσουν ότι θα μπορέσουν όταν ολοκληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, να γίνουν μητέρες. Στις ΗΠΑ μάλιστα, το Πεντάγωνο παρέχει ολόκληρο πρόγραμμα κρυοσυντήρησης ωαρίων.

Η διαδικασία της κατάψυξης 

Η κατάψυξη ωαρίων ή κρυοσυντήρηση, ακολουθεί τέσσερα βασικά βήματα:

  1. Φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών ώστε να υπάρξει παραγωγή πολλών ωαρίων.
  2. Λήψη των ωαρίων αυτών από τις ωοθήκες με διακολπική παρακέντηση.
  3. Κατάψυξη των ωαρίων με τη μέθοδο της υαλοποίησης. Μέχρι πρότινος, η μέθοδος κατάψυξης ωαρίων γινόταν με σταδιακή ψύξη σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία (-196° βαθμούς), αλλά το ποσοστό επιβίωσής τους μετά την απόψυξη ήταν χαμηλό λόγω του σχηματισμού κρυστάλλων στο εσωτερικό των κυττάρων, προκαλώντας σημαντικές βλάβες στα ωάρια. Με την σύγχρονη τεχνική της υαλοποίησης, το ποσοστό επιβίωσης των καταψυγμένων ωαρίων αυξήθηκε ραγδαία και πλέον ξεπερνά το 95%. Η διαδικασία της υαλοποίησης περιλαμβάνει αρχικά την τοποθέτηση των ωαρίων σε μικρό όγκο κατάλληλου αντιψυκτικού υψηλής συγκέντρωσης (DMSO and ethylene glycol) για μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια την ψύξη τους με πολύ γρήγορο ρυθμό.
  4. Φύλαξη σε υγρό άζωτο, στους  -196ο C. Μπορεί να παραμείνουν για πολλά χρόνια. Βάσει της Ελληνικής Νομοθεσίας φυλάσσονται έως 10 χρόνια.

Αργότερα, όταν είναι επιθυμητή η εγκυμοσύνη, τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται. Η εμβρυομεταφορά που ακολουθεί, γίνεται  χωρίς να είναι απαραίτητη η ορμονική θεραπεία. Η γυναίκα μπορεί να γονιμοποιήσει τα ωάριά της βάσει της Ελληνικής Νομοθεσίας, έως ότου γίνει 50 ετών.

Συμπερασματικά

Με τα σημερινά δεδομένα, η κατάψυξη και κρυοσυντήρηση ωαρίων :

  • Έχει ποσοστά επιβίωσης των καταψυγμένων ωαρίων  >95%.
  • Οδηγεί σε ποσοστά κυήσεων παρόμοια με αυτά των «φρέσκων» ωαρίων.
  • Δεν οδηγεί σε μεγαλύτερους κινδύνους χρωματοσωματικών ανωμαλιών στα έμβρυα που δημιουργούνται.
  • Αφήνει την επιλογή γονιμοποίησής τους μόνο στην γυναίκα, ενώ στην περίπτωση χρήσης των καταψυγμένων εμβρύων, είναι απαραίτητη η συγκατάθεση τόσο της γυναίκας, όσο και του συζύγου της.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΣΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ “ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠ ΟΛΑ”

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:

Noyes, N.; Porcu, E.; Borini, A. (2009-06-01). “Over 900 oocyte cryopreservation babies born with no apparent increase in congenital anomalies”. Reproductive Biomedicine Online. 18 (6): 769–776. doi:10.1016/s1472-6483(10)60025-9

Jain, J.; et al. (2005). “Oocyte cryopreservation”. Fertility and Sterility. 86 (4). pp. 1037–1046.

Noyes N, Porcu E, Borini A (2009). “With more than 900 babies born, live birth outcomes following oocyte cryopreservation do not appear different from those occurring after conventional IVF”. Reprod Biomed Online. 18 (6): 769–776. doi:10.1016/s1472-6483(10)60025-9

Arnold M. Mahesan, Seifeldin Sadek, Hadi Ramadan, et al.

Knowledge and attitudes regarding elective oocyte cryopreservation in undergraduate and medical students. Fertility research and practice.  volume 5, Article number: 5 (2019)