Πότε είσαι άνδρας και πότε κεφτές;

• Ένας άνδρας δεν είναι λιγότερο άνδρας όταν συναισθάνεται, όταν εκδηλώνει αγάπη, όταν κλαίει, όταν έχει άδικο και πολύ περισσότερο όταν ζητάει βοήθεια.
• Η επιθετικότητα εκδηλώνεται εύκολα, κάθε φορά που ένας άρρενας βιώνει άγχος μήπως και δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες για τον ρόλο του φύλου του (όπως τον έμαθε από νωρίς).
• Όσο περισσότερο οι άνδρες συμμορφώνονται με τον «αρσενικό κώδικα», τόσο πιθανότερο είναι ότι εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Η εξιδανίκευση του στερεοτυπικού ανδρισμού ξεκινά από την παιδική ηλικία. Προσδιορίζει ως τα απαραίτητα συστατικά για την ιδανική αρρενωπότητα την αντοχή (αλλά όχι την ανοχή), την αυστηρότητα απέναντι σε απειλές της αυτονομίας (αλλά όχι την επιείκεια), τον ετεροσεξισμό και την εξάλειψη της συναισθηματικής ευαισθησίας, ως ανεπίτρεπτη ένδειξη αδυναμίας (αντί για την ενσυναίσθηση).

Τα αγόρια μαθαίνουν να είναι άντρες από τους άνδρες στη ζωή τους και βέβαια από την κοινωνική πίεση (ειδικά στο σχολείο). Μαθαίνουν ότι πρέπει να υιοθετούν αποκλειστικά συμπεριφορές κατάλληλες για το φύλο και σύμφωνες προς τον ιδανικό «αρσενικό κώδικα».

Σήμερα, γνωρίζουμε ότι όχι μόνο εμφανίζονται οι επιθετικές συμπεριφορές ήδη από την παιδική ηλικία, αλλά ότι όταν συμβαίνει αυτό τότε τείνουν επίσης να επιμένουν στο χρόνο, χωρίς έγκαιρη παρέμβαση και πρόληψη. Γιατί εγκαθίσταται ένα πολύ στέρεο πατριαρχικό πρότυπο, που απαιτεί από τους άρρενες να εκδηλώνουν κυριαρχικές στάσεις.

Εδώ οφείλω να σημειώσω κατηγορηματικά ότι η έννοια του ρόλου του φύλου δεν είναι αποκλειστικά βιολογικό φαινόμενο και δεν σχετίζεται μόνο με την υψηλή τεστοστερόνη, όπως εμμονικά υποστηρίζεται κατά καιρούς, αλλά είναι κυρίως ένα ψυχολογικά και κοινωνικά δομημένο σύνολο ιδεών. Τα καλά νέα είναι ότι αυτό μπορεί να αλλάξει, όπως θα εξηγήσω παρακάτω.

Στην πρώιμη παιδική ηλικία, λοιπόν, η βία και η επιθετικότητα χρησιμοποιούνται για να μεταφράζονται «αλλιώς» …συναισθήματα «που δεν επιτρέπονται». Ακόμα – ακόμα για να εκφράζεται η αγωνία της αποδοχής από τους συνομηλίκους, από τον μπαμπά στο σπίτι και τους φίλους του.

Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, η επιθετικότητα στα αρσενικά αποκτά χαρακτήρες άσκησης εξουσίας έναντι ενός άλλου, ακόμα και έναντι μίας γυναίκας, ειδικά όταν απειλείται η αρρενωπότητα (δηλ. το στερεοτυπικό, μα ολότελα στρεβλό, πρότυπο που περιέγραψα παραπάνω). Έτσι η επιθετικότητα εκδηλώνεται εύκολα, κάθε φορά που ένας άρρεν βιώνει άγχος μήπως και δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες για τον ρόλο του φύλου του (όπως τον έμαθε από νωρίς), ή για να διατηρήσει τα «κεκτημένα» από αυτόν τον υπερεκτιμημένο ρόλο του φύλου του.

Η βία προς τους άμεσους συντρόφους (IPV: intimate partner violence), είναι αναμφίβολα το πρωταρχικό παράδειγμα αυτής της δυσλειτουργίας.

Αντικατοπτρίζει μια φαύλη ευθιξία, όπου εκφράζονται καταστροφικά συναισθήματα «αρσενικής δυσφορίας» σε συνθήκες όπου οι δηλώσεις ή οι συμπεριφορές του συντρόφου, ερμηνεύονται αυτόματα ως απειλητικές απέναντι σε όλη αυτή την εξιδανικευμένη αρσενική ταυτότητα.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2017), 38% των δολοφονιών γυναικών διεθνώς διαπράττονται από έναν αρσενικό σύντροφο. Ακόμη, 85% των μαθητών LGBTQ+ (δηλαδή των παιδιών μας) παρενοχλούνται ή κακοποιούνται στο σχολείο.

Ο κοινός παρονομαστής σε αυτά τα δύο ποσοστά είναι ο «αρσενικός κώδικας». Έρευνες μεταξύ του 2007 και 2015 κατέδειξαν ότι όσο περισσότερο οι άνδρες συμμορφώνονται με τον «αρσενικό κώδικα», τόσο πιθανότερο είναι ότι εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Και μάλιστα αυτές οι συμπεριφορές δεν είναι μόνο ετεροκαταστροφικές αλλά και αυτοκαταστροφικές: όπως η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, η αναβολή του προληπτικού ιατρικού ελέγχου (αφού είμαι δυνατός, δε μου χρειάζεται) και ασφαλώς η αρνητική στάση απέναντι στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Εσχάτως και οι αντιλήψεις για την πανδημία και τον εμβολιασμό.

Επιπλέον, αυτοί οι άνδρες αντιλαμβάνονται τέτοιες επικίνδυνες επιλογές τους, ως εξαιρετικά «κανονικές» και «φυσιολογικές».