• Πολλές μελέτες αποκαλύπτουν τον ρόλο τους είδους της διατροφής και των συστατικών της,  στη συχνότητα εμφάνισης και εξέλιξης του καρκίνου  προστάτη. 
  • Σε χώρες όπου οι άνδρες καταναλώνουν μία τυπική “δυτική” διατροφή η οποία περιέχει μια μεγάλη ποσότητα κρέατος, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου είναι υψηλότερη, από ότι στις χώρες με μεσογειακού τύπου διατροφή.

Υδατάνθρακες

Δεδομένης της υπόθεσης ότι η ινσουλίνη είναι ένας αυξητικός παράγοντας για τον καρκίνο του προστάτη, έχει υποτεθεί ότι η μείωση των υδατανθράκων και κατ’ επέκταση της ινσουλίνης ορού, μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη του προστάτη.

Πράγματι, σε ζωικά μοντέλα, είτε μια μη-υδατανθρακούχα δίαιτα (NCKD) είτε μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες (20% kcal ως υδατάνθρακες), έχει θετικές επιδράσεις στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του όγκου του προστάτη.

Σε μελέτες σε ανθρώπους, φάνηκε ότι η υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο προστάτη. Εκτός από την ποσότητα των υδατανθράκων, ο τύπος των υδατανθράκων μπορεί να επηρεάσει τον προστάτη.

Για τη μείωση του προστάτη μέσω του μεταβολισμού των υδατανθράκων, διερευνάται η θεραπεία με μετφορμίνη. Παρά τις δυνατότητες για τη μείωση του συνόλου ή των απλών υδατανθράκων για τον έλεγχο του προστάτη, λείπουν ακόμα στοιχεία από τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες.

Πρωτεΐνη

Το ιδανικό επίπεδο της πρόσληψης πρωτεϊνών για τη βέλτιστη συνολική υγεία ή την υγεία του προστάτη, είναι ακόμα ασαφής.

Παρά τη δημοτικότητα της χαμηλής σε υδατάνθρακες δίαιτας, που είναι ταυτόχρονα υψηλή σε πρωτεΐνες, πρόσφατες μελέτες σε ανθρώπους ανέφεραν ότι η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης, συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο και τη συνολική θνησιμότητα μεταξύ των ανδρών 65 και νεότερους.

Μεταξύ των ανδρών ηλικίας άνω των 65 ετών, η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο και τη συνολική θνησιμότητα.

Ο ρόλος των διατροφικών πρωτεϊνών και της πρωτεΐνης σε αναλογία με τους υδατάνθρακες για την ανάπτυξη και την εξέλιξη του προστάτη, απαιτεί περαιτέρω μελέτη.

Όσο αφορά τις ζωικές πρωτεΐνες, το κρέας των ζώων, η οποία είναι μια πηγή πρωτεΐνης στη δυτική δίαιτα, δεν αποτελείται μόνον από πρωτεΐνη, αλλά επίσης και από λίπος, χοληστερόλη, μέταλλα και άλλα θρεπτικά συστατικά. Η ποσότητα αυτών των θρεπτικών ουσιών συμπεριλαμβανομένων των λιπαρών οξέων, μπορεί να διαφέρουν από το ένα ζωικό κρέας στο άλλο.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση πουλερικών χωρίς πέτσα, το οποίο είναι χαμηλότερο σε χοληστερόλη και κορεσμένα λιπαρά από πολλά κόκκινα κρέατα, δεν συνδέθηκε με την υποτροπή ή εξέλιξη του προστάτη. Ωστόσο, η κατανάλωση ψημένων πουλερικών, συσχετίστηκε αντίστροφα με τον προστάτη, ενώ το μαγειρεμένο κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο προχωρημένου προστάτη.

Από την άλλη, η κατανάλωση ψαριών μπορεί να σχετίζεται με μειωμένη θνησιμότητα προστάτη, αλλά η υψηλή θερμοκρασία μαγειρικής παρασκευής του ψαριού μπορεί να συνεισφέρει προς την καρκινογένεση.

Μια άλλη κοινή πηγή πρωτεΐνης είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα, τυρί και γιαούρτι. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα γαλακτοκομικά σχετίζονται με αυξημένο συνολικά κίνδυνο προστάτη, αλλά όχι με επιθετικό ή θανατηφόρο τύπου προστάτη. Στη Physicians Health Study με 21.660 άνδρες, η συνολική κατανάλωση γαλακτοκομικών βρέθηκε να σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης προστάτη.

Αν και το ακριβές συστατικό των γαλακτοκομικών προϊόντων που ενοχοποιείται είναι άγνωστο, οι υψηλές συγκεντρώσεις των κορεσμένων λιπαρών και ασβεστίου μπορεί να εμπλέκονται.

Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την παροχή συστάσεων που να σχετίζονται ειδικά με τα γαλακτοκομικά προϊόντα ή την πρόσληψη πρωτεΐνης γαλακτοκομικών και τον κίνδυνο του προστάτη ή την εξέλιξη του.

Τέλος, όσο αφορά τις φυτικής προέλευσης πρωτεΐνες, η σόγια και τα προϊόντα με βάση τη σόγια είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και σε φυτοοιστρογόνα που μπορούν να διευκολύνουν την πρόληψη του προστάτη, αλλά ο ρόλος της στην ασθένεια είναι ασαφής. Πολλές μελέτες εξετάζουν την κύρια ισοφλαβόνη στη σόγια, τη γενιστεΐνη (genistein), που μπορεί να τροποποιήσει συγκεκριμένες διαδικασίες που σχετίζονται με την έκφραση σε κύτταρα προστάτη και μπορεί να ασκήσει αντικαρκινική δράση σε σχέση με ρύθμιση αρκετών microRNAs.

Οι ισοφλαβόνες της σόγιας φαίνεται επίσης ότι αναστέλλουν την ανάπτυξη τόσο των καλοήθων, όσο και των κακοήθων επιθηλιακών κυττάρων του προστάτη in vitro. Σύμφωνα με πολλές μελέτες, μια διατροφή που περιέχει προϊόντα σόγιας όπως π.χ. το tofu (τυρί σόγιας) έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.

Οι κλινικές μελέτες πρέπει να εξετάσουν περαιτέρω το ρόλο της σόγιας και ισοφλαβονών σόγιας, στην πρόληψη ή τη θεραπεία του προστάτη.

Λίπος

Τα ευρήματα της έρευνας που εξετάζουν την κατανάλωση λίπους σε σχέση με τον προστάτη ή την εξέλιξη του είναι αντικρουόμενες.

Τόσο η συνολική απόλυτη πρόσληψη  του διατροφικού λίπους όσο και η σύνθεση των λιπαρών οξέων, μπορεί να αφορούν την έναρξη και/ή την εξέλιξη της νόσου.  Ενώ οι μελέτες σε ζώα δείχνουν επανειλημμένα ότι η μείωση της διαιτητικής πρόσληψης λίπους επιβραδύνει την ανάπτυξη του όγκου και ότι οι υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά δίαιτες -ειδικά ζωικού λίπους-σχετίζονται με την αύξηση του προστάτη, τα ανθρώπινα δεδομένα είναι λιγότερο συνεπή.

Φαίνεται ότι είναι πιο πιθανό ο τύπος του λιπαρού οξέος και όχι το συνολικό ποσό να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την πρόοδο του καρκίνου του προστάτη, αφού σύμφωνα με μελέτες η κατανάλωση περισσότερων φυτικών λιπαρών συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο προστάτη.

Τα στοιχεία που αφορούν επίσης τα ωμέγα-6 και τα ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) είναι επίσης αντικρουόμενες.

Ενώ υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν μια σύνδεση μεταξύ της αυξημένης πρόσληψης ω-6 PUFA (που προέρχονται κυρίως από καλαμποκέλαιο) και του κινδύνου της συνολικής και της υψηλής ποιότητας του προστάτη, δεν είναι όλα τα δεδομένα που υποστηρίζουν μια τέτοια σύνδεση. Στην πραγματικότητα, η μεγαλύτερη πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων συσχετίστηκε με χαμηλότερη ολική θνησιμότητα μεταξύ των ανδρών με μη μεταστατικό προστάτη σε μεγάλη μελέτη με Επαγγελματίες Υγείας.

Αντίθετα, τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια, μπορεί να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του προστάτη μέσω μιας σειράς μηχανισμών.

Τα λιπαρά ψάρια -όπως ο σολομός, οι σαρδέλες, ο τόνος και η πέστροφα- περιέχουν τα γνωστά πλέον για τις ποικίλες ευεργετικές τους δράσεις λιπαρά οξέα, που ονομάζονται ωμέγα-3 και έχουν συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.

Μεμονωμένες μελέτες με χρήση λιναρόσπορου (επίσης πλούσια πηγή ω3), έδειξαν επίσης συσχέτιση με την πρόληψη του καρκίνου. Απαιτείται όμως περαιτέρω έρευνα, για να κατανοήσουν οι ειδικοί καλύτερα το ρόλο των ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στην πρόληψη ή τη θεραπεία του προστάτη.

Οι βιταμίνες και φυτοχημικά συστατικά

Τα ιχνοστοιχεία, οι βιταμίνες, όπως π.χ. οι βιταμίνες C και Ε και τα φυτοχημικά (π.χ. τα καροτενοειδή, τα φλαβονοειδή, τα φυτοοιστρογόνα), έχει αποδειχθεί ότι διαθέτουν αντικαρκινογόνες ιδιότητες.

Τα καροτενοειδή, που βρίσκονται κυρίως στα κίτρινο-πορτοκαλί λαχανικά και τα φρούτα και τα σταυρανθή λαχανικά, έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων και αναστέλλουν την προώθηση του όγκου.

Η βιταμίνη Ε έχει προστατευτική δράση κατά διαφόρων μορφών καρκίνου, κυρίως λόγω της αντιοξειδωτικής της δράσης. Η βιταμίνη Ε συμβάλλει στη μειωμένη εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη και φαίνεται ότι υπάρχει μια ‘πιθανή’ σχέση μεταξύ πρόσληψης βιταμίνης Ε και μειωμένου κινδύνου για εμφάνιση της νόσου.

Η κατανάλωση της σε επίπεδα άνω των 400 IU βρέθηκε να συνδέεται με την αύξηση της θνησιμότητας κάθε αιτιολογίας. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο του καρκίνου, ιδιαίτερα σε καπνιστές και σε άτομα με χαμηλά επίπεδα ορού. Ωστόσο, υψηλή πρόσληψη βιταμίνης Ε(400 IU) μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής.

Η κύρια δραστική μορφή της βιταμίνης D, 1,25 διυδροξυβιταμίνης D3 (καλσιτριόλη) που βοηθά στο σωστό σχηματισμό των οστών, προκαλεί διαφοροποίηση ορισμένων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, και αναστέλλει προ-καρκινικά μονοπάτια, όπως ο πολλαπλασιασμός και η αγγειογένεση και έχει προταθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο για καρκίνο προστάτη. Ωστόσο, τα ευρήματα εξακολουθούν να είναι ασαφή.

Επίσης, η βιταμίνη Κ έχει υποτεθεί ότι μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του προστάτη, μέσω της μείωσης του βιοδιαθέσιμου ασβεστίου. Προκλινικές μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός των βιταμινών C και Κ έχουν ισχυρή δραστικότητα κατά του όγκου in vitro και ενεργούν ως χημειο- και ραδιο-ευαισθητοποιητές in vivo.

Μερικά φλαβονοειδή έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, που οδηγούν σε δέσμευση των ελεύθερων ριζών και στη μείωση της οξειδωτικής βλάβης του DNA και πιθανώς καρκίνο.

Ντομάτα και λυκοπένιο

Το λυκοπένιο είναι ένα καροτενοειδές, που κατά κύριο λόγο βρίσκεται σε ντομάτες και σε φρούτα όπως το καρπούζι, το οποίο περιορίζει την οξειδωτική βλάβη σε κυτταρικά μακρομόρια.

Η κατανάλωση του λυκοπένιου, σύμφωνα με μελέτες, παρουσιάζει αντιστρόφως ανάλογη σχέση με την εμφάνιση των συμβαμάτων καρκίνου του προστάτη, σε μελέτες ασθενών-μαρτύρων.

Η πρόσληψη ντομάτας και τα επίπεδα λυκοπένιου στον ορό του αίματος, συνδέονται με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου προστάτη ή την εξέλιξη των καρκίνων, σε τρεις τελευταίες μελέτες ασθενών-μαρτύρων.

Ρόδι

Η φλούδα και τα φρούτα της ροδιάς είναι πλούσια σε ελλαγιταννίνες, που μεταβολίζονται εύκολα στην ενεργή μορφή ελλαγικό οξύ στην εντερική χλωρίδα. Τα προκλινικά πειράματα δείχνουν ότι ελλαγιταννίνες αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό του προστάτη και της αγγειογένεσης υπό συνθήκες υποξίας.

Πράσινο τσάι

Το πράσινο τσάι περιέχει μια σειρά από αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες συμπεριλαμβανομένων των κατεχίνων, όπως επιγαλλοκατεχίνη (EGCG), επιγαλλοκατεχίνη (EGC), και άλλες.

Προκλινικές μελέτες δείχνουν ότι η EGCG αναστέλλει την ανάπτυξη του προστάτη, και μειώνει τη φλεγμονή αναστέλλοντας τον NFkB. Επιπλέον, οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του EGCG είναι 25 έως 100 φορές πιο ισχυρές από τις βιταμίνες C και Ε.

Οι πολυφαινολικές ενώσεις, που βρίσκονται στο πράσινο τσάι έχουν επιστημονικά συσχετιστεί με την πρόληψη μεταστάσεων του καρκίνου του προστάτη. Πολλές μελέτες έχουν συσχετίσει την κατανάλωση πράσινου τσαγιού και τις πολυφαινόλες, με την αναστολή της ανάπτυξης του όγκου και χαμηλότερα επίπεδα IGF-I.

Μια μεγάλη προοπτική μελέτη στην Ιαπωνία, διαπίστωσε ότι το πράσινο τσάι δεν συσχετίστηκε με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη, αλλά βρέθηκε να συνδέεται με μια δοσοεξαρτώμενη μείωση του κινδύνου, για άντρες που πίνουν περισσότερα από 5 φλιτζάνια την ημέρα.

Πολλές μελέτες δείχνουν το πράσινο τσάι και ιδιαίτερα οι πολυφαινόλες του, μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα εμφάνισης του προστάτη και τη μείωση της εξέλιξης του προστάτη, αλλά απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί και να διευκρινιστεί ο μηχανισμός της.

Καφές

Ο καφές περιέχει καφεΐνη και πολλές φαινολικές ενώσεις που μπορούν να χρησιμεύσουν ως αντιοξειδωτικά.

Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν την αντίστροφη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και του κινδύνου ΣΕΣ, κυρίως για προχωρημένη ή θανατηφόρο στάδιο της νόσου, και τα ευρήματα ήταν ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα σε καφεΐνη.

Αν και αρκετές επιδημιολογικές μελέτες δεν έδειξαν καμία συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και του κινδύνου προστάτη, μια πρόσφατη μετα-ανάλυση προοπτικών μελετών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο του προστάτη. Ο πιθανός μηχανισμός που εμπλέκεται είναι άγνωστος, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν αντιοξειδωτικές, αντι-φλεγμονώδεις επιδράσεις, τον μεταβολισμό της γλυκόζης και της ινσουλίνης και άλλα.

Ρεσβερατρόλη

Ενώ οι περισσότερες μελέτες in vitro υποδηλώνουν ότι η ρεσβερατρόλη αναστέλλει την ανάπτυξη του προστάτη, η ρεσβερατρόλη καταστέλλει την ανάπτυξη του όγκου ορισμένα, αλλά όχι όλα τα ζωικά μοντέλα, πιθανώς λόγω της περιορισμένης βιοδιαθεσιμότητας. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες διερεύνησης των προληπτικών ή θεραπευτικών επιδράσεων της ρεσβερατρόλης στον προστάτη.

Σταυρανθή λαχανικά

Τα σταυρανθή ή κραμβοειδή λαχανικά, που περιλαμβάνουν το κουνουπίδι, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τη λαχανίδα, το λάχανο και το μπρόκολο.

Έχει βρεθεί ότι συγκεκριμένες ουσίες π.χ. η σουλφοραφάνη (βοηθά τις πρωτεΐνες του σώματος που προστατεύουν από την αφομοίωση καρκινογόνων πρωτεϊνών) προστατεύουν τα κύτταρα του DNA από βλάβη. Μια αντίστροφη σχέση μεταξύ των σταυρανθών λαχανικών και της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη έχει βρεθεί σε πολλές μελέτες ασθενών-μαρτύρων.

Σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχει καμία πειστική ένδειξη ότι η κατανάλωση των λαχανικών αυτών μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου.

Συμπερασματικά

Η μελλοντική έρευνα απαιτείται για να προσδιοριστεί η ιδανική δίαιτα για την πρόληψη ή τη θεραπεία του προστάτη. Ωστόσο, αρκετοί διατροφικοί παράγοντες και ορισμένες διατροφικές συνήθειες, παίζουν σίγουρα σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης και στην εξέλιξη του προστάτη.

Οι συμβουλές στους ασθενείς σχετικά με τη διατροφή για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη του προστάτη, φαίνεται να περιλαμβάνουν: αύξηση στα φρούτα και τα λαχανικά, αντικατάσταση των ραφιναρισμένων υδατανθράκων από δημητριακά ολικής αλέσεως, τη μείωση του συνολικού και κορεσμένου λίπους, τη μείωση του έντονα επεξεργασμένου κρέατος και τη μέτρια ποσότητα θερμίδων ή τη μείωση των υδατανθράκων, με πρωταρχικό στόχο την απόκτηση και τη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:

–          Chan, J.M., Gann, P.H. & Giovannucci, E.L. (2005) Role of diet in prostate cancer development and progression. J. Clin.Oncol. 23, 8152–8160.

–          Darlington, G.A., Kreiger, N., Lightfoot, N., Purdham, J. & Sass-Kortsak, A. (2007) Prostate cancer risk and diet, recreational physical activity and cigarette smoking. Chronic Dis. Can. 27, 145–153.

–          Jatoi, A., Burch, P., Hillman, D., Vanyo, J.M., Dakhil, S., Nikcevich, D., Rowland, K., Morton, R., Flynn, P.J., Young, C. & Tan, W. (2007) A tomato-based, lycopene-containing intervention for androgen-independent prostate cancer: results of a Phase II study from the North Central Cancer Treatment Group. Urology 69, 289–294.