- Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας που συνδέεται με το τέλος της ξεγνοιασιάς των καλοκαιρινών διακοπών και την επιστροφή στην καθημερινότητα.
- Είναι μια άτυπη πρωτοχρονιά, γιατί θέτουμε εκ νέου στόχους και προετοιμαζόμαστε για νέα ξεκινήματα σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.
- Πόσο εύκολο είναι όμως να πετύχουμε τις αλλαγές που επιθυμούμε;
Οι Prochaska & DiClemente (1983) ανέπτυξαν ένα μοντέλο με τα στάδια της αλλαγής, έχοντας ως στόχο να ερμηνεύσουν τον μηχανισμό αλλαγής της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Τα στάδια αυτά για να αλλάξει η συμπεριφορά μας είναι τα ακόλουθα:
- Πριν τη συνειδητοποίηση: Σε αυτό το στάδιο το άτομο αισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά δεν έχει προσδιορίσει ποιο είναι το πρόβλημα. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να ζει μέσα σε μια δυστυχισμένη σχέση ή να εργάζεται σε ένα χώρο που δεν νιώθει ικανοποιημένος, αλλά να σκέφτεται: «Δεν βαριέσαι έτσι είναι η ζωή… δεν είμαι και άσχημα». Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από άρνηση του προβλήματος και αντίσταση στην αλλαγή.
- Συνειδητοποίηση: Σε αυτό το στάδιο το άτομο αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα και ποιο είναι αυτό, αλλά δεν είναι έτοιμο ακόμα να αλλάξει ή δεν έχει σκεφτεί τι θα πρέπει να κάνει για να λύσει το πρόβλημα. Συνηθισμένες δηλώσεις σε αυτό το στάδιο είναι: «Θα πρέπει να κάνω κάτι γιαυτό…ίσως πρέπει να αλλάξω … αλλά δεν νομίζω ότι θα τα καταφέρω». Στο στάδιο της συνειδητοποίησης τα συναισθήματα είναι αντικρουόμενα, υπάρχει αμφιθυμία και το άτομο νιώθει συχνά αδύναμο και βλέπει παντού αδιέξοδα.
- Προετοιμασία: Σε αυτό το στάδιο το άτομο νιώθει ότι είναι έτοιμο να ξεκινήσει τις αλλαγές και εκφράζει την επιθυμία να αλλάξει πραγματικά με πράξεις. Για παράδειγμα, προχωράει σε ενέργειες όπως πληροφορίες για εγγραφή σε ένα γυμναστήριο, επίσκεψη σε ένα διατροφολόγο ή επίσκεψη σε ένα δικηγορικό γραφείο αν πρόκειται για διαζύγιο.
Είναι ίσως το πιο δύσκολο στάδιο και εκεί το άτομο θα χρειαστεί στήριξη, είτε φιλική είτε επαγγελματική. Στο στάδιο της προετοιμασίας το άτομο θα πρέπει να είναι ευγενικό με τον εαυτό του, να τον επιβραβεύει και να μην εγκαταλείπει μπροστά σε πισωγυρίσματα και δυσκολίες.
- Συντήρηση: Στο στάδιο της συντήρησης, το άτομο σταθεροποιεί τις νέες συνήθειες μέσω της επανάληψης, ενώ συγχρόνως μαθαίνει να διαχειρίζεται τα πισωγυρίσματα, ως μέρος μιας επιτυχούς μόνιμης αλλαγής. Στο στάδιο αυτό χρειαζόμαστε συναισθηματική στήριξη και ένα υποστηρικτικό οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον.
- Υποτροπή: To στάδιο της υποτροπής και του πισωγυρίσματος σε παλιές καταστάσεις ή συνήθειες, είναι ένα κρίσιμο στάδιο από το οποίο θα περάσει ένα ποσοστό των ατόμων που επιχειρούν μια αλλαγή. Είναι το στάδιο στο οποίο αρκετοί άνθρωποι απογοητεύονται και υποχωρούν. Είναι και η υποτροπή όμως μέρος της διαδικασίας της αλλαγής και θα πρέπει να μη μας αποθαρρύνει.
Η αλλαγή δεν είναι εύκολη για κανένα, είναι όμως επιτεύξιμη, αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν αλλάζουμε από την μια στιγμή στην άλλη. Η αλλαγή είναι μέρος της ζωής μας και επιτυγχάνεται με ρεαλιστική στοχοθέτηση, σχέδιο δράσης αλλά και με μικρά βήματα κάθε φορά.
Συμπερασματικά
Ξεκινάμε με μικρές αλλαγές, για να περάσουμε σταδιακά σε μεγαλύτερες μόνιμες αλλαγές, που θα βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής μας. Η υπομονή, η επιμονή, η αφοσίωση, η αυτοπεποίθηση, αλλά και ο βαθμός συνειδητοποίησης παίζουν καθοριστικό ρόλο.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ:
Prochaska & DiClemente (1983, 1984). Changing for GOOD. Νew York: W. Morrow and Comp
any, INC.
Rogers, J. (2008). Coaching Skills: A Handbook. Berkshire, UK: Open University Press /McGraw-Hill.
